Dieta Twojego dziecka

Otyłość u dzieci jest coraz powszechniejsza. Wiążą się z nią zarówno problemy emocjonalne, jak i poważne zaburzenia fizyczne, co sprawia, że do sprawy należy podejść z całą powagą i nie czekać, aż dziecko „wyrośnie”, tylko zacząć działać już teraz.

Kryteria rozpoznawania otyłości u dzieci

Oceniając, czy dziecko ma nadwagę/otyłość musimy rozważyć nie tylko jego wagę, ale również wiek i płeć. Posługujemy się tutaj wskaźnikiem BMI w odniesieniu do siatek centylowych.

Wskaźnik BMI oblicza się zgodnie z poniższym wzorem:

masa ciała (w kilogramach) 

BMI =             _____________________________

 wzrost do kwadratu (w metrach)

Do ukończenia osiemnastego roku życia nie czytamy tego wskaźnika jak dla dorosłych, a posługujemy się siatkami centylowymi. I tak:

• nadwaga to zaburzenie, w którym wartość wskaźnika BMI jest równa lub większa od 85. centyla (≥85c), a mniejsza od 95. centyla (<95c);
• z otyłością mamy do czynienia, kiedy wartość wskaźnika BMI jest równa lub większa od 95. centyla (≥95c).

Przy okazji, pozostając w temacie wagi i wzrostu, zdarza się, iż dzieci z dużą otyłością są wyższe od rówieśników. Może to być pewien rodzaj powikłania. W przypadku otyłości niejako „sztucznie” aktywowany jest w organizmie dziecka hormon sprzyjający wzrostowi. Jednak docelowo ci dorośli często mają niższy wzrost, niż wskazywałyby na to ich lata dziecięce.

Następstwa otyłości u dzieci

Otyłość to nie tylko rzecz dotycząca wyglądu. Nieprawdziwe jest też przekonanie naszych babć, że dodatkowe kilogramy świadczą o wyjątkowym zdrowiu i tężyźnie. Nadmierne otłuszczenie organizmu niesie ze sobą niebezpieczeństwo powikłań zdrowotnych.

U dzieci otyłych mogą się rozwinąć m.in.: nadciśnienie tętnicze, insulinooporność, cukrzyca typu 2, zaburzenia gospodarki lipidowej i wiele innych, które wydają się być chorobami dorosłych, a coraz częściej dotykają dzieci.

Ogólne czynniki wpływające na rozwój nadwagi i otyłości u dzieci

Zaledwie od około 5% do 10% przypadków otyłości u dzieci to otyłość tzw. wtórna, spowodowana określoną chorobą, czy będąca wynikiem stosowania pewnych leków. W większości przypadków mamy do czynienia z otyłością prostą (pierwotną), którą, najprościej rzecz biorąc, powoduje długotrwały, dodatni bilans energetyczny, czyli dostarczanie organizmowi zbyt dużej liczby kalorii, w stosunku do jego potrzeb.

Wiele osób tłumaczy nadwagę, czy otyłość u swoich dzieci skłonnościami rodzinnymi. I owszem, po przodkach dziedziczy się pewną skłonność do nadwagi, ale otyłość wcale nie musi się rozwinąć. Dopiero jeżeli w rodzinnym domu panują niewłaściwe nawyki żywieniowe, a rodzina prowadzi siedzący tryb życia, istnieje duże prawdopodobieństwo, że dziecko szybko zyska zbędne kilogramy.

Programowanie dziecka w kierunku otyłości zaczyna się już w brzuchu mamy. Zarówno u dzieci rodzących się z masą urodzeniowa poniżej 2,5 kg, jak i u tych z masą urodzeniową powyżej 4,0 kg, wzrasta ryzyko rozwoju otyłości w późniejszych latach.

Najczęstsze czynniki odpowiadające za otyłości u dzieci

Z pierwszej części artykułu wiemy już, że za nadwagę i otyłość u dzieci w większości przypadków odpowiada długotrwały, dodatni bilans energetyczny. Czym najczęściej jest on spowodowany?

Sporo niemowląt (badania prowadzone na dzieciach w wieku sześciu i dwunastu miesięcy) dostaje zbyt wiele posiłków dziennie, bo aż siedem lub więcej i pije zbyt dużo soków. Do kaszek lub mieszanek mlecznych rodzice dosypują więcej proszku, niż zaleca producent. Badania pokazują, że niemowlęta, w których diecie był nadmiar białka (pochodzącego z mieszanek mlecznych), jako sześciolatki wykazywały 2,5-krotnie większe ryzyko otyłości, niż dzieci, których dieta zawierała właściwe ilości tego składnika. Uważa się też, że maluchy karmione piersią mają o około 25% mniejsze ryzyko rozwoju otyłości, ponieważ mleko matki zawiera mniej białka niż mieszanki dla niemowląt.

Starsze (chodzące już do szkoły) dzieci z kolei często nie jedzą śniadań, a za to wcinają wysokokaloryczne przekąski i piją słodkie, gazowane napoje.

Dzieci z nadwagą i otyłością często mają również zbyt mało ruchu. Problem z aktywnością fizyczną narasta wraz z przybywającymi kilogramami, ponieważ dziecku z jednej strony coraz ciężej jest się ruszać, a z drugiej jego sposób poruszania się może wywoływać przykre uwagi ze strony rówieśników.

Jak z pomocą żywienia walczyć z otyłością u dzieci

U dziecka nie mówimy o żadnej specjalnej diecie, nie wprowadzamy deficytu kalorycznego, odcinamy jedynie nadmiar kalorii. Zmieniamy też jakość jedzenia, ograniczając udział cukrów i tłuszczu. W walce z otyłością u dzieci konieczna jest zmiana stylu życia, nie tylko dziecka, ale całej rodziny. Powinna ona polegać na zmianach w kuchni oraz zwiększeniu aktywności fizycznej. Być może przydatne, a nawet konieczne, będzie wsparcie psychiczne dziecka otyłego.

Dieta dziecka otyłego – na co zwrócić szczególną uwagę:

1. Dieta powinna składać się z pięciu posiłków w ciągu dnia, odpowiednio różniących się kalorycznością. Czyli o ile śniadanie jest solidne, o tyle drugie śniadanie ma tylko pomóc spokojnie dotrwać do obiadu. Pomiędzy posiłkami nie należy podawać dziecku żadnych przekąsek, nawet jeżeli miało to by być przysłowiowe jabłuszko.
2. Posiłki powinny być jedzone o regularnych porach, w odstępach 3-4 godzinnych. Przy czym śniadanie dziecko powinno zjadać najpóźniej pół godziny po przebudzeniu, a kolację najpóźniej trzy godziny przed snem. Taki schemat żywienia, nie tylko sprzyja chudnięciu, ale też utrwala zdrowe nawyki na przyszłość.
3. Dziecko codziennie powinno zjadać około 500 g warzyw i nie więcej niż 300 g owoców, najlepiej ze skórką i w miarę możliwości na surowo. Jeżeli maluch nie chce jeść surówek, można spróbować na przykład koktajli warzywno-owocowych. Nie należy podawać dzieciom owoców z puszki. Natomiast zimą można używać mrożone warzywa i owoce.
4. Dobrze jest wprowadzić do codziennego menu dziecka: razowe pieczywo (dobrej jakości, pachnące razowe pieczywo dzieci jedzą chętniej, niż może się nam wydawać), kasze – gryczaną, jaglaną, amarantus, komosę ryżową (można z nich robić nawet shaki lub budynie), a zwykły makaron zamienić na razowy.
5. Unikamy podawania dań smażonych i panierowanych.
6. Nie kupujmy do domu chipsów, czy ciastek.
7. Nauczmy dziecko i siebie pić wodę zamiast soków czy napojów gazowanych.